Экологическай оонньуу "Киhи-аймах хамсаабат баайа - айыл5а"
"Сардаана" хамаанда: /3 мун./
- Биhигини тулалыыр эйгэ. (Айыл5а)
- Саха сирин бастакы заповеднига. (Олуохумэ)
- Айыл5а5а сылдьан саха киhитэ ханнык сиэри-туому тутуhуохтаа5ый? (Сири-уоту аhатыахтаах)
- Ебугэлэрбит чэйдэрэ, хатын тэллэйэ. (Чээрэ)
- Биhиги улууспутугар "Урун-Куел" заказник теруттэммитин сыала? (Кини кетерун, уунээйитин, тыатын харыстыыр сыаллаах)
- Уу алдьатан аппалары уескэтэр. Аппа уескээhинин то5о тохтото сатыылларый? (Ууну, сири, почваны харыстаан)
- Этиннээх ардахха турист ханнык быраабылалары тутуhуохтаа5ый? (Ойуурга урдук мастарга, со5отох турар мастарга чугаhыа суохтаах)
- Туунун эрэ харахтанар кетер. (Мэкчиргэ)
- Айыл5аны харыстаан диэн сахалар бэлиэлэрэ. (Салама)
- Ойуурга О буукуба сытар уhу. (Туhах)
- Саха сирин кыылларыттан билигин олох суппуттэргэ киирэр биир- икки кыылларда ааттаан. (Чубуку, буобура, таарба5ан)
- Саас бастакы кетен кэлэр кетер. (Туллук) /12 баал/
"Ньургуьун" хамаанда: /3 мун./
- Сарсын ыраас, арда5а суох кун-дьыл буоларын бугун туохтан билиэххэ себуй? (Сиик туhэр, кун са5ахха олорор)
- Салама ыйанар, дьон бэлиэ хаалларар мастара. (Ытык мас)
- Сайын уунэр саамай кэрэ сибэкки. (Сардаана)
- Саха сирин территориятыгар баар кыыллартан икки улахан кыыл "Кыhыл кинигэ" кыhыл илииhигэр суруллубуттар. Ханныктарый? (Урун эhэ, морж)
- Туристааhын ханнык керуннэрдээ5ин ааттаан. (Уунан, хайыhардаах, велосипедтаан, хайа5а тахсыы, сатыы уо д. а.)
- Ебугэлэрбит "Куhа5ан тыыннаах сирдэрэ" диэн тугу аатыылларый? (Улахан аартык ааhар сирэ, хара эмпэрэ сыыр, уо д.а.)
- Улахан куеллэри, ерустэри биhиги ебугэлэрбит туох диэн ааттыылларый? (Эбэ)
- Биhиги улууспутугар олохтоох степь хамсыыр-харамайа. (Дьабара)
- Хара тыа хаhаайына, булт танарата. (Байанай)
- Кыhыл кинигэ5э киирбит кыраhыабай улахан кетер. (Кыталык)
- Саха сиригэр туhаныллар эмтээх куеллэри ааттаталаан. (Кэмпэндээйи, Абалах)
- Саха сиригэр уунэр кытаанах мас. (Тиит)
Сепке таайыллыбыт биир боппуруос 1 баал. /12 баал/
Бэhис туhумэх: Ебугэлэрбит оонньуулара "О5ус уонна чоночох"
Былыр ебугэлэрбит сиэмэ ыhан, бурдук ууннэрэн аhыыр кэмнэригэр ойуур тыаны солоон, куустээх улэни керселлер "О5ус уонна чоночох", ол тематыттан тахсыбыт кердеех оонньуу -/3 мун./ 5 баал.
Алтыс туhумэх: Айыл5а кестуулэрэ - таабырын /5 мун./
- Ачарбааhа, устурууhа суох, кыhата, кыстыга суох, кун анныгар кестубэт, кунустэри- тууннэри уhанар, уустан ордук уус баар уhу. (Айыл5а)
- Уескээбитин еруу ейдеебет, сыттым диэн сынньаммат, утуйдум диэн уута хаммат, сун хаантан теруттээх тун бараан ийэ хотун баар уhу. (Сир)
- Куел унуор куерэ чопчу баар уhу. (Кун)
- Тыа устун иhэн лабааны таарыйбат, муора устун иhэн долгуну хамсаппат. (Кун сарданата)
- Биир эмээхсин кун тура-тура ына5ын аа5ар уhу да, мунурун билбэт уhу. (Сулустар)
- Этэ суох - олорор, дууhата суох-ытыыр, уеруутэ суох-кулэр, кинини ким да кербет, барыга иhиллэр баар уhу. (Ой дуораана)
- Аттаммат да5аны, о5устаммат да5аны, кыната да суох, ата5а да суох уонна ханна ба5арар тиийэр баар уhу. (Тыал)
- Халлаан урдугэр ханыл ат монон эрэр уhу. (Этин)
- Еhуллубэт, бараммат, уhун отуу баар уhу. (Ерус)
- Бай5ал балыга оонньообут уhу. (Дьукээбил уота)
- Аархан-дьаархан айа5ын аппыт, имириит-чымырыыт барыта турбут. (Халлаан сырдыыра) биирдии таабырынна - 1 баал.
Сэттис туьумэх: Спортивнай-туристическай курэхтэhии.
Септеех маллары тургэнник рюкзакка дьаарыстааhын, хайа хамаанда тургэнник бутэр да
очко ылан иhэр, атын хамаанда киhитэ бутуен дылы. - 15 баал.
Ахсыс туhумэх: Айыл5а туhунан хоhоон аайы /5 мун./ - 10 баал
туллук, со5уруу, саас: кынкынастыыр, кырдал, сайын
Тохсус туhумэх: Экологическай сиэр-майгы. (Этика)
Уунээйилэри, хамсыыр-харамайдары харыстааhынна. Ханнык хамсыыр-харамайы иитэргэ, эбэтэр ханнык уунээйини ууннэрэргэ былаанныыллар. То5о бу хамсыыр-харамайы иитэллэрин, эбэтэр уунээйини ууннэрэллэрин кемускууллэр. Тэриллэрэ: ватман, харандаас, кырааска/ /10 мун./ - 10 баал.
Тумук тыл:
- Нам улууhун ураты харыстанар кэрэ айыл5алаах ханнык куелэ баарый?
(Урун-Куел)
Экологическай тумсуу урукку чилиэнэ, билигин медколледж студентката Пестрякова Дуня айбыт хоhоонноро.Урун-Куел
Энсиэли хочотун
Намым улууhугар Тубэ диэн ааттаммыт
Тугэх сиригэр биир биллэр-кестер
Сирин Урун Куелун
Элбэх нарын тыллары тиhэн,
Этиилэри ситимнээн,
Хоhооммор холбоон эрэбин.
Урун Кун тахсыыта
Илинни саhар5а5а
Урун-Куел дьэнкир уута
Кулумурдээн, сыдьаайан кестер
Уурбут-туппут курдук
Кэрэ-нарын айыл5атыгар
Сайынны чыычаах ырыатын
Ким кэрэ диэ суо5ай?
Урдук чыпчаал мастардаах,
1 Хойуу быстах талахтардаах,
Киэн нэлэмэн хонуулардаах,
Кэрэ дойду эбит "Урун-Куел"!
Куех халлаан урсунугар
Со5уруу ыраах дойдуттан
Сэттэ туруйа кэлэн
Тус хоту кетен дайа турдулар.
Сайынны сибиэhэй салгын
Дууhабын илгийэр
Ол иhин мин
Урун-Куелу олус диэн
Таптыыбын!
Тумук тыл: бэриллэр жюриларга. /Кыайыылаахтарга бириистэри туттартааьын/
Экологическай оонньууну салайан ыытта экологическай тумсуу урукку чилиэнэ - Сивцева /Дьяконова/ Елизавета Петровна.
